Çocukken birbirimizi dirsekle dürtüp, sokaklardaki otomobillerin hız göstergelerine merakla bakıp, bak "220 basıyor bu" nidalarıyla az gezmedik. Büyüdükçe cikletlerden çıkan mini otomobil karneleri de oldukça heyecan vericiydi ve otomobilin motor hacmi ve beygir gücü hakkında önemli bilgiler veriyordu. Güçlü otomobilin kartına sahip olana da ayrı bir saygı duyulur, imrenilirdi.

Aslında büyüyünce de algıların pek değiştiği söylenemez. Güçlü otomobiller yollarda da saygı duymaya devam ediyor. Peki, bu güç, tam olarak neyi ifade ediyor?

Güç, daha doğru deyimiyle beygir gücü, iş yapabilme kabiliyetini ifade eder ve bir otomobilin yapması gereken bir işi ne kadar sürede yapması gerektiğiyle ilgili bir ölçü birimidir. Yani aslında beygir gücü olarak verilen değer, otomobilin gücünü değil, sadece motorun maksimum olarak kaç beygir güç ürettiğini tanımlıyor. Ölçü birimi olarak beygir gücünün (HP/horse power) kullanılma sebebiyse James Watt'ın müşterilerine daha anlaşılır dille ürünler sunma ihtiyacıydı. Buharlı makineler geliştiren Watt, 1872 yılında kömür madenlerinde çalışan atları uzun süre inceledi ve uzun çalışmaları sonucu bir atın 45 kg ağırlığındaki kömürü 1 saniyede 1,11 metre kadar uzağa taşıyabildiğini gördü. Ve sonuçta 1 HP'nin 736 Watt'a denk geldiğini hesapladı. Sonrasında beygir gücü, mekanik beygir gücü, metrik beygir gücü, elektriksel beygir gücü gibi farklı formlarda kullanıldı. Mekanik beygir gücünde 1 HP 746 Watt iken, 1 metrik beygir gücünde 736 Watt olarak hesaplanıyor. Metrik beygir gücüne İtalya ve Fransa'da CV (chevaux) denirken, Almanya'da PS (pferdestärke) olarak anılıyor. BHP olarak kısaltılan Brake Horse Power'da ise güç tekerleklerden ya da kardan milinden değil krank milinden ölçülür, bu ölçümde motora bağlı olan alternatör, diferansiyel, vites kutusu gibi parçalar göz ardı edilir. 1 BHP, 1,013 HP'ye denk gelir.

Öte yandan beygir gücünün ölçüm kriterleri de SAE, DIN, JIS ve ECE normları gibi normlara ayrılmıştır. Özellikle Amerika'da otomobilleri daha güçlü kılan SAE (Society of Automotive Engineers) normu, uzun bir süre boyunca bir standarda bağlı değildi ve motorun kuru şekilde (su, yağ, yakıt pompası ve alternatör gibi parçalar olmadığında) ürettiği gücü esas alıyordu. SAE J1349 normuyla net güç ortaya çıkarılmışsa da ancak 2004 yılında SAE normu bir standarda varabildi. Avrupa'da geçerli olan DIN (Deutsche Industrie Norm) normuysa motorun tüm yardımcı parçalarıyla birlikte ürettiği gücü esas alıyor. Özetle SAE normuyla açıklanan motor gücü eskiden DIN normuna göre daha fazlayken bugün, örneğin 100 HP (SAE) güç üreten motor, yaklaşık 102 HP (DIN) güç üretiyor. ECE normları, DIN ile benzerlik gösterse de motor fanı da güç üretilirken devreye sokuluyor.

Evet, genellikle beygir gücü daha çok öne çıkıyor, fakat pratikte özellikle şehir içi kullanımında torkun daha gerekli olduğu aşikar. Nm (newton X metre) cinsinden verilen tork, döndürme hareketini ifade eder. 1 metrelik bir kol yardımıyla dönen bir noktaya 1 Newton kuvvet uygulanırsa, 1 Nm tork ortaya çıkmış olur. Otomobilin motorundaysa tork, krank milinde ortaya çıkar ve şanzıman üzerinden çekişin olduğu tekerleklere doğrusal bir kuvvet olarak aktarılır. Doğrusal kuvvet=aksa iletilen tork/ tekerleğin yarı çapı formülüyle bulunabilir. Güç ile tork arasındaki bağlantının formülüne ulaşmak içinse tork ile devir çarpılıp 5252 sayısına bölünürse ortaya beygir gücü çıkar.

Verilen tork değerleri de beygir gücünde olduğu gibi maksimum değerlerdir ve belirtilen değerler sürekli olarak üretilmez. Öte yandan atmosferik beslemeli motorlar genellikle düşük devirlerde düşük tork üretirken, modern aşırı beslemeli motorlar neredeyse rölanti devrinin hemen üzerinden orta devirlere kadar aynı torku üreterek daha keyifl i ve esnek bir kullanım ve beraberinde daha düşük yakıt tüketimi sunabiliyor.

Bir motorun en atak davrandığı ansa, maksimum beygir gücünü ürettiği devir değil, maksimum torku ürettiği devir oluyor. Yüksek beygir gücü de, yüksek hızlara çıkabilme yetisini kazandırıyor. Bugün sadece 999 cc silindir hacimli, turbo beslemeli benzinli bir motor, 125 HP güç ve 170 Nm tork üretebiliyor, ki 170 Nm tork sadece 20 yıl evvel 2,0 litrelik atmosferik beslemeli motorların ulaşabildiği bir değerdi. Üstelik bu tork sadece 1400 d/d'dan itibaren üretilebiliyor. Özetle, sıkılaşan emisyon normları, sürüş zevki için de olumlu sonuçlar doğurmuş gibi görünüyor.

Otohaber Dergisi'nin Ekim 2014 sayısından alınmıştır.